Παγκόσμιο Κύπελλο και "Ποδοσφαιρική μεταναστευτική πολιτική"

Ένα, οχι αμιγώς αθλητικό, αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρον θέμα που θα έπρεπε να μας απασχολήσει με την ευκαιρία αυτού του Παγκοσμίου Κυπέλλου είναι η χρησιμοποίηση μη γηγενών ποδοσφαιριστών σε εθνικές ομάδες. Πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο έχει κατά καιρούς προκαλέσει συζητήσεις και διαξιφισμούς, όπως, παραδείγματος χάριν, η απειλή του αλγερινής καταγωγής Ζινεντίν Ζιντάν ότι δεν θα ξανασυμμετείχε σε αγώνα της Εθνικής Γαλλίας σε περίπτωση που εκλεγόταν Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας το 2002 ο Ζαν-Μαρί Λεπέν.

Πολλοί εσφαλμένα θα πιστέψουν ότι ο εν λόγω προβληματισμός είναι πρόσφατος, αλλά μάλλον το ακριβώς αντίθετο ισχύει: Από τότε που το ποδόσφαιρο αποκτά μια σχετικά συγκροτημένη οργανωτικά δομή, δηλαδή από τη δεκαετία του 1930, καταγράφονται φαινόμενα "μετεγγραφών" ποδοσφαιριστών από μια εθνική ομάδα σε άλλη: Ο θρύλος της Ρεάλ Μαδρίτης Αλφρέντο ντι Στέφανο αγωνίστηκε συνολικά με τα χρώματα τριών (!!!) εθνικών ομάδων, της Αργεντινής, της Ισπανίας και της Κολομβίας, ενώ οι Ιταλοί κατέκτησαν τα πρώτα δυο Παγκόσμια Κύπελλα στην ιστορία τους το 1934 και 1938 έχοντας στη σύνθεσή τους πολλούς ποδοσφαιριστές που στην πρώτη διοργάνωση είχαν διαπρέψει με τα χρώματα της εθνικής Αργεντινής. Από τη δεκαετία του 1970 και εξής, τέτοιου τύπου "μετεγγραφές" απαγορεύτηκαν με κανονισμό της FIFA, ο οποίος όριζε ότι η επιλογή μιας εθνικής ομάδας από έναν παίκτη είναι οριστική και αμετάβλητη.

Παρά ταύτα, τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται μια μετεξέλιξη του θέματος, με τη χρησιμοποίηση σε εθνικές ομάδες παικτών που παίρνουν την ιθαγένεια της χώρας από τη γέννηση ή σε κάποιο στάδιο της ζωής τους. Το συγκεκριμένο φαινόμενο εμφανίζεται σε παλιές αποικιοκρατικές δυνάμεις (Γαλλία, Ολλανδία, λιγότερο Βρεττανία) ή σε χώρες που δέχονται πολλούς μετανάστες (Γερμανία, Ιταλία). Τα παιδιά μεταναστών, συνήθως πολίτες δεύτερης ή τρίτης γενιάς στις χώρες υποδοχής επιλέγονται να εκπροσωπήσουν τη δεύτερη πατρίδα τους σε σημαντικές διοργανώσεις: Η εθνική Γαλλίας κατέκτησε το Παγκόσμιο Κύπελλο του 1998 έχοντας στο ρόστερ της ελάχιστους "γηγενείς" Γάλλους. Η Ολλανδία βρίσκεται συχνά σε υψηλό επίπεδο με παίκτες όπως ο Φρανκ Ράικαρντ, ο Κλάρενς Ζέεντορφ, ο Έντγκαρ Ντάβιντς και ο Τζιοβάνι φαν Μπρόνχοστ. Ο αργεντινός Μάουρο Καμορανέζι προκάλεσε τη συντηρητική Ιταλία προ λίγων ετών όταν παραδέχτηκε ότι δε γνώριζε τον εθνικό ύμνο της Σκουάντρα Ατζούρα. Τέλος, ο Αδόλφος Χίτλερ δε θα ένιωθε ιδιαίτερα περήφανος για τη σημερινή εθνική ομάδα της Γερμανίας, η οποία απαρτίζεται από τρεις Πολωνούς (Κλόζε, Ποντόλκι, Τροχόφσκι), δύο Τούρκους (Όζιλ, Τάσκι), δύο Νιγηριανούς (Αόγκο, Μπόατεγκ), δύο Βραζιλιάνους (Κακάου, Γκόμες), έναν Βόσνιο (Μάριν) και έναν Τυνήσιο (Κεντίρα)

Η αιτία αυτού του φαινομένου είναι εύκολα εξηγίσιμη: Το ποδόσφαιρο, παρά τη λάμψη και τα χρήματα που προσφέρει, εξακολουθεί να θεωρείται "λαϊκή" ενασχόληση, η οποία δεν ηχεί ευχάριστα στα αυτιά των γηγενών οικογενειών, των οποίων το ιδανικό είναι οι σπουδές και η επιστημονική καταξίωση. Επιπλέον, εκτός της εύκολης κοινωνικής διεξόδου που προσφέρει η μπάλα, για τους μετανάστες αποτελεί μια δραστηριότητα που δεν απαιτεί ιδιαίτερη γνώση του τόπου στον οποίο βρίσκονται, ούτε κάποια μόρφωση, ενώ η εκ των πραγμάτων σκληραγώγησή τους τούς καθιστά χρήσιμους στις σύγχρονες απαιτήσεις του αθλήματος.

Αρκετοί μιλούν για αλλοίωση των εθνικών ομάδων, οι οποίες, κατά τη λογική τους, αποτελούν μια εκδοχή της εικόνας της χώρας. Άλλοι υποστηρίζουν ότι με αυτό τον τρόπο αποδυναμώνονται οι μικρές εθνικές ομάδες προς όφελος των μεγάλων, καθώς ελάχιστοι ποδοσφαιριστές θα έπαιζαν σε μια μικρομεσαία ομάδα αντί μιας παγκόσμιας κλάσης. Παρά ταύτα, ένα θέμα το οποία τέμνει οριζόντια όλη την σύγχρονη κοινωνία, όπως η μετανάστευση, δεν είναι δυνατόν να αφήσει ανεπηρέαστο το ποδόσφαιρο. Το αξίωμα "ένα έθνος, ένα κράτος" ανήκει στην ιστορία, μαζί με δοξασίες για εθνικές καθαρότητες και "άριες φυλές". Το ποδόσφαιρο αποτελεί θέαμα και όποτε χρησιμοποιήθηκε από πολιτικές ηγεσίες για την εξυπηρέτηση εξωαγωνιστικών επιδιώξεων κατέληξε σε παρωδία. Παρά ταύτα, μέσω της ένταξης μεταναστών στις εθνικές ομάδες και της αναγνώρισης που τυγχάνουν από τους θεατές, ίσως κάποια στιγμή καταστεί δυνατή και η πλήρης ένταξή τους στην κοινωνία. Μόνο του το ποδόσφαιρο δε μπορεί (και δε θα έπρεπε) να παίξει αυτό το ρόλο, επικουρικά όμως μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά...