Τα δύσκολα "ναι" και "όχι" της πατρίδας

του Κώστα Μίχου

Η ελληνική ιστορία είναι στοιχειωμένη από ένα πάθος για "όχι".

Οι πιό ηρωϊκές μορφές του Ελληνισμού, από την αρχαία εποχή μέχρι σήμερα, υπήρξαν μορφές που πέρασαν στην αιωνιότητα, χάρη σε ένα "όχι" που είπαν, συνήθως με τίμημα την ζωή τους σε αντάλλαγμα για την τιμή τους.

Ο Λεωνίδας κι ο Παπαφλέσσας πέρασαν στην αιωνιότητα αντιστεκόμενοι μάταια με τους 300 τους απέναντι σε στρατούς χιλιάδων και έκαναν τις Θερμοπύλες και το Μανιάκι παγκόσμια σύμβολα. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος συνάντησε τον θάνατο στα τείχη της Πόλης αντί για μια αξιοπρεπή εξορία στην Δύση. Κι ο Ιωάννης Μεταξάς ένα ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου είπε το περήφανο εθνικό "όχι", που μέχρι σήμερα η Ιστορία αρνείται να του πιστώσει.

Ολόκληρη η ιστορία του Ελληνισμού είναι γεμάτη από στενά περάσματα, στα οποία λίγοι στάθηκαν απέναντι σε πολλούς. Χάρη σ' αυτά οι Έλληνες θα μπορούν πάντα να διηγούνται με περιφρόνηση ιστορίες, σαν εκείνη του Δανού βασιλιά, Χριστιανού, που όταν έμπαιναν οι Ναζί στην Δανία έστειλε να παραδώσουν το στέμμα του σε έναν μοτοσυκλετιστή του γερμανικού στρατού.

Και μέσα από πολλές έντονες και ηρωϊκές στιγμές αντίστασης, το "όχι" πέρασε στο υποσυνείδητο του διαχρονικού Ελληνισμού σαν η κορυφαία πράξη εθνικού ιδεαλισμού.

Συγχρόνως, όμως, και μέσα από δύσκολες ιστορικές συγκυρίες, στο συλλογικό μας υποσυνείδητο πέρασε με τα χρόνια και η εσφαλμένη αντίληψη, ότι η εθνική μας μοίρα εξαντλείται στην αόριστη έννοια της αντίστασης, πίσω από την οποία πολλές φορές κρύβεται η αντίληψη ότι το ελληνικό έθνος έχει περιέλθει σε βιολογική, ψυχική και ιστορική αδυναμία για κάθε θετική δράση.

Στο ηρώο του Ελληνισμού λίγες είναι οι μορφές εκείνες που είπαν "ναί", που ανταποκρίθηκαν σε μία μεγάλη θετική πρόκληση με σχέδιο και αυτοπεποίθηση και οδήγησαν το έθνος με ασφάλεια σε μία αντίπερα όχθη, συχνά ενεργώντας σε αντίθεση και με το ίδιο το λαϊκό αίσθημα της εποχής τους.

Τελευταίο ιστορικό παράδειγμα ενός τέτοιου ηγέτη υπήρξε χωρίς αμφιβολία ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, που υπέγραφε στο Ζάππειο την σύνδεση της Ελλάδας με την τότε ΕΟΚ, την ώρα που ο ελληνικός λαός φώναζε το όχι του "ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο".

Σήμερα, τριάντα χρόνια μετά την εποχή εκείνη, κάθε λογής εκκλήσεις αντίστασης πλανιούνται στον αέρα.

Όμως, τα σημερινά κινήματα του "όχι" δεν έχουν, δυστυχώς, τίποτε απολύτως να κάνουν με την ιστορική παράδοση αντίστασης του Ελληνισμού, την οποία με κάθε τρόπο τα περισσότερα επιμένουν να νοσφίζονται.

Κι αυτό γιατί το διαχρονικό πνεύμα αντίστασης του Ελληνισμού ήταν συνδεδεμένο με την έννοια της προετοιμασίας και της θυσίας, ενώ το σύγχρονο κίνημα του "όχι" δεν υπόσχεται ούτε δάκρυα, ούτε αίμα, ούτε θυσίες, ούτε καν ιδρώτα• υπόσχεται καλά αυτοκίνητα, δάνεια και διακοπές και μια περηφάνεια άκοπη και χαρισμένη. Τα σημερινά κινήματα του "όχι" δεν απαιτούν ούτε καν από τον εαυτό τους κάποια προετομασία ή ετοιμότητα, ούτε από τους οπαδούς τους κάποια θυσία ή έστω προσφορά. Βάζουν στα στόματα μορφών που θυσίασαν την ζωή τους λόγια εκείνων που δεν είναι έτοιμοι να θυσιάσουν ούτε καν την βολή τους για το κοινό καλό. Περιφέρουν την περηφάνεια που κατέκτησαν άλλοι με το αίμα τους για να χαρίσουν περηφάνεια σε εκείνους που δεν ξέρουν άλλη περηφάνεια από αυτήν της οικονομικής ή πολιτικής εξουσίας, μικρής και μεγάλης. Απαιτούν ή αρνούνται τζάμπα στο όνομα αυτών που κατέκτησαν ή απαρνήθηκαν ακριβά.

Μα το χειρότερο είναι ότι καλούν τους Έλληνες να πούν "όχι", έχοντας πριν αντιστρέψει τα ερωτήματα, χωρίς κανείς να το πάρει χαμπάρι.

Σήμερα οι Έλληνες βρισκόμαστε σε μία εποχή τόσο κρίσιμη, που κάποτε όλοι θα κριθούμε για εκείνα που είπαμε και κάναμε, αλλά και εκείνα που δεν είπαμε και δεν κάναμε, σταθμίζοντας ανάμεσα στα ναι και τα όχι της εποχής μας.

Κι έτσι, πριν πεί ο καθένας το δικό του "όχι", καλό είναι να βεβαιωθεί πρώτα ότι έχει καταλάβει την ερώτηση και έχει εννοήσει αν με το "όχι" του αντιστέκεται ή ενδίδει.